Beden eğitimi ve spor öğretmenlerinin özel gereksinimli çocuklara yönelik öz-yeterlik ölçeği Türkçe uyarlaması ve geçerlik-güvenirlik çalışması

Abstract

Bu araştırmada, özel gereksinimli bireylere beden eğitimi ve spor (BES) uygulamaları sunan öğretmenlerin özel gereksinimli çocuklara yönelik öz-yeterliklerini belirlemek amacıyla geliştirilmiş Beden Eğitimi Öğretmen Eğitimi Branşlarında Engelli Çocuklara Yönelik Öz-Yeterlik Ölçeği'nin Türkçeye uyarlanması ve geçerlik-güvenirlik analizlerinin yapılmasını amaçlanmıştır. Ölçek zihinsel yetersizlik (ZY), bedensel yetersizlik (BY) ve görme yetersizliği (GY) alt ölçekleri olmak üzere üç farklı alt ölçekten oluşmaktadır. Genel tarama modelinde yürütülen bu araştırmaya Türkiye'nin farklı illerindeki Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlı okullarda görev yapan BES öğretmenleri ile üniversitelerin BES öğretmenliği/eğitimi bölümünün 4.sınıflarında okuyan öğretmen adayları olmak üzere toplamda 352 katılımcı dahil olmuştur. Verilerin analizinde SPSS 26, Jamovi ve SPSS AMOS 22 paket programlarından yararlanılmıştır. Ölçeğin geçerlik analizleri; dil geçerliği, kapsam geçerliği, yapı geçerliği (açımlayıcı faktör analizi [AFA], doğrulayıcı faktör analizi [DFA]) ve güvenirlik analizleri; cronbach alfa katsayısı, iki yarı güvenirlik ve test-tekrar test ile yapılmıştır. Ölçeğin yapı geçerliği örneklemin eşit sayıda katılımcıdan oluşan rastgele seçilmiş iki gruba ayrılarak, ilk gruba AFA, ikinci gruba DFA uygulanması ile incelenmiştir. Elde edilen bulgular, dil ve kapsam geçerliği sağlanmış, AFA sonucunda her alt ölçeği tek faktörden oluşan ve alt ölçeklerin tamamında toplam varyansın yeteri düzeyde açıklandığı (ZY alt ölçeğinde %65,66, BY alt ölçeğinde %67,70 ve GY alt ölçeğinde %68,16) Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenlerinin Özel Gereksinimli Çocuklara Yönelik Öz-Yeterlik Ölçeği-Türkçe Versiyonu'nu (BESÖY-TR) ortaya koymuştur. DFA'dan elde edilen bulgular ise BESÖY-TR alt ölçeklerinin tek faktörlü yapılarını doğrulamıştır. DFA uyum indeksleri incelendiğinde BESÖY-TR'nin alt ölçeklerinin iyi ya da kabul edilebilir uyum gösterdiği saptanmıştır. BESÖY-TR'nin güvenirlik analizi bulgularında pilot güvenirlik sonuçları ZY alt ölçeği için 0.95, BY alt ölçeği için 0.95 ve GY alt ölçeği için 0.96 cronbach alfa katsayısına sahip olduğu, test-tekrar test güvenirliği sonuçlarının ise ilk uygulama ve sonraki uygulama arasında ZY alt ölçeği için 0.95, BY alt ölçeği için 0.87 ve GY alt ölçeği için 0.84 değerinde korelasyona sahip olduğu saptanmıştır. BESÖY-TR'nin cronbach alfa iç tutarlılık katsayıları incelendiğinde ise ZY, BY ve GY alt ölçekleri için değerlerin sırasıyla 0.92, 0.93 ve 0.91 olduğu belirlenmiştir. Ayrıca test-tekrar test yöntemindeki uygulamalar arasındaki zaman faktörü ve eş değer ölçek güvenirliğindeki benzer ölçek olmaması sorunu sebebiyle iki yarı güvenirlik analizi spearman-brown iç tutarlılık kat sayısı ile incelenmiş ve ZY alt ölçeği için 0.92, BY alt ölçeği için 0.93, GY alt ölçeği için ise 0.91 spearman-brown iç tutarlık kat sayısı belirlenmiştir. BESÖY-TR'den elde edilen puanların katılımcıların farklı özelliklerinden etkilenip etkilenmediğini belirlemek için normal dağılım sağlandığından bağımsız örneklem t-testi ve tek yönlü ANOVA (Post hoc testleri; Tukey ve Tamhane's T2) analizi yapılmıştır. Katılımcıların BESÖY-TR tüm alt ölçek puanlarının bölüm, yaş, özel gereksinimli bireylerle profesyonel deneyim durumları, uyarlanmış BES ya da benzer ders alma durumlarına göre farklılaştığı ancak cinsiyet değişkenine göre farklılaşmadığı saptanmıştır. Zihinsel yetersizliği olan bireylerle kişisel deneyim durumu yalnızca ZY alt ölçeğini, bedensel yetersizliği olan bireylerle kişisel deneyim durumu ZY ve GY alt ölçeğini ve görme yetersizliği olan bireylerle deneyim durumu ise tüm alt ölçekleri etkilemiştir. Sonuç olarak, BESÖY-TR'nin BES öğretmenleri ile öğretmen adaylarının özel gereksinimli çocuklara yönelik öz-yeterliklerini belirlemede oldukça geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu belirlenmiştir.

In this study, it was aimed to adapt the Self-Efficacy Scale for Physical Education Teacher Education Majors Towards Children with Disabilities, which was developed to determine the self-efficacy of teachers who provide physical education and sports (PES) practices to individuals with special needs, into Turkish and to conduct validity-reliability analyses. The scale consists of three different subscales, namely intellectual disability (ID), physical disability (PD), and visual impairment (VI) subscales. A total of 352 participants, including PES teachers working in schools affiliated to the Ministry of National Education in different provinces of Turkey, and pre-service PES teachers studying in the 4th grades of the universities' PES Teaching Department that are the source of PES teachers, were included in this study, which was carried out in the general screening model. SPSS 26, Jamovi, and SPSS AMOS 22 package programs were used in the analysis of the data. Validity analyses of the scale; language validity, content validity, construct validity (explanatory factor analysis [EFA], confirmatory factor analysis [CFA]), and reliability analyses; Cronbach's alpha coefficient was performed with split-half reliability coefficient and test-retest. The construct validity of the scale was examined by dividing the sample into two randomly selected groups consisting of an equal number of participants and applying EFA to the first group and CFA to the second group. The findings showed that language and content validity were ensured and, as a result of the EFA, each subscale consisted of a single factor, and the total variance was explained adequately in all of the subscales (65.66% in the ID subscale, 67.70% in the PD subscale, and 68.16% in the VI subscale). The findings obtained from the CFA analysis confirmed the single-factor structures of the SE-PETE-D-TR (Self-Efficacy Scale for Physical Education Teacher Education Majors Towards Children with Disabilities-Turkish Version) subscales. When the confirmatory factor analysis fit indices were examined, it was determined that the subscales of SE-PETE-D-TR showed good or acceptable fit. In the reliability analysis findings of SE-PETE-D-TR, the pilot reliability results were found to have a Cronbach's alpha coefficient of 0.95 for the ID subscale, 0.95 for the PD subscale, and 0.96 for the VI subscale. Test-retest reliability results were found to have a correlation of 0.95 for the ID subscale, 0.87 for the PD subscale, and 0.84 for the VI subscale between the first test and the next test. When the Cronbach's alpha internal consistency coefficients of the SE-PETE-D-TR were examined, it was determined that the values for the ID, PD, and VI subscales were 0.92, 0.93, and 0.91, respectively. In addition, due to the time factor between applications in the test-retest method and the lack of a similar scale in equivalent scale reliability, split-half reliability coefficient analysis were performed. The Spearman-brown internal consistency coefficient was examined, and the spearman-brown internal consistency coefficient was determined as 0.92 for the ID subscale, 0.93 for the PD subscale, and 0.91 for the VI subscale. Independent sample t-test and one-way ANOVA (Post hoc tests; Tukey and Tamhane's T2) analysis were performed to determine whether the scores obtained from SE-PETE-D-TR were affected by the different characteristics of the participants. Participants' SE-PETE-D-TR subscale scores differed according to department, age, professional experience with individuals with special needs, adapted PES or taking similar courses. It was found that there was no difference according to the gender variable. Personal experience with individuals with intellectual disabilities affected only the ID subscale, personal experience with individuals with physical disabilities affected the ID and VI subscales, and personal experience with individuals with visual impairment affected all subscales. As a result, it was determined that SE-PETE-D-TR is a very valid and reliable measurement tool in determining the self-efficacy of PES teachers and pre-service teachers for children with special needs.