Arapçada Mücâvere Sebebiyle İsimlerin Mecrûr Yapılması Olgusu

Abstract

Arap dili ve gramerinin önemli simalarından olan el-Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî ve öğrencisi Sîbeveyhi’den günümüze bazı gramer konuları nahiv âlimleri arasında tartışma konusu olmaya devam etmiştir. Bunlardan birisi de nahiv ilminde “el-Cerru bi’l-mücâvere” olarak bilinen, cümlede aslen cer konumunda bulunmayan bir ismin, öncesindeki mecrûr bir isme komşuluk gerekçesiyle mecrûr yapılması olgusudur. “elCerru bi’l-mücâvere” ile isimlerin mecrûr yapılmasının temel gayesi iki kelime arasında son hareke bakımından ses uyumu oluşturup telaffuzda ahenk sağlamaktır. İ‘rab bakımından bir öncesindeki kelimeye uyan ismin sadece fonetiğinde bir değişiklik meydana gelmekte, anlamı ve i‘rab konumu değişmemektedir. Bu olgunun Cahiliye dönemi Arap şiiri ve Kur’ân-ı Kerim âyetlerinde bulunup bulunmadığı meselesi nahivciler arasında tartışma konusu olmuştur. Nahivcilerin büyük çoğunluğu bu olgunun kıyasi olmayıp sadece Araplardan işitilen (semâ‘) belirli kullanımlarla sınırlı olduğu görüşündedir. Biz bu çalışmada mücâvere kelimesinin sözlük ve terim anlamlarını, tartışma konusu âyet ve şiir beyitlerinin hangileri olduğunu, tefsir ve nahiv âlimlerinin konu hakkındaki farklı görüş ve gerekçelerini, Kur’ân-ı Kerim ve Arap şiirinden örnekler eşliğinde ele alıp inceleyeceğiz.

Some grammatical issues have remained controversial among scholars of grammar since Halil b. Ahmed one of the important figures of the Arabic language and grammar, and his student Sibeveyhi. One of them is the phenomenon that a name that is not originally in the genitive case in the sentence is made genitive due to being neighbor to a preceding genitive noun, which is known as “el-Cerru bi’l-mücâvere” in grammar. The main aim of making the nouns genitive with the "el-Cerru bi’l-mücâvere" is to provide harmony in pronunciation by creating sound harmony between two words in terms of the last diacritic vowel of them. A change occurs only in the phonetics of the noun which adapts to preceding noun in terms of parsing, its meaning and parsing location do not change. The issue of whether this phenomenon existed in the Pre-Islamic poetry and the verses of the Qur'an has been a matter of controversy among grammarians. The vast majority of grammarians are of the opinion that this phenomenon is not regular but only limited to certain uses which are heard from Arabs (hearing). In this study, we will examine dictionary and term meanings of the contiguity, what the verses and poetry couplets of discussion are, the different views and justifications of scholars of tafsir and grammar on the subject with examples from the Qur'an and Arabic poetry.