Akkoyunlu Yönetiminde Aşiret Kavgası: Musullular Ve Sufi Halil Bey Örneği Üzerinden Tarihi Sürecin İncelenmesi

Abstract

XV.Yüzyıl Doğu Anadolu, Azerbaycan, Irak-ı Acem, İran?da hüküm süren Akkoyunlular Musullu, Purnak, Bicânlu, Baharlu, Bayat, Alpavut gibi birçok aşiretten meydana gelmektedir. Bu aşiretlerden Musullular Boz-Ulus Türkmen topluluğuna bağlı Akkoyunlu Devleti?ni oluşturan üç büyük aşiretten biridir. Musullu beyleri Akkoyunlu taht kavgalarında siyasi krizlerde ve devletin idaresinde önemli ve etkin roller üstlenmişlerdir. Bu beylerden biri Musullu Sufî Halil?dir. Sultan Yakub?un ölümünün ardından Akkoyunlu yönetimini ve idaresini hızlı bir şekilde ele geçirip, güçlü bir yapı kurmaya çalışmış ancak başarısız olmuştur. Bu nedenle Akkoyunlu yönetiminde etkin olan Musullu Aşireti?nin faaliyetleri Musullu Sufî Halil Bey örneği üzerinden araştırılmalıdır, böylece aşiretlerin ve aşiret mensuplarının üstlendiği roller ile devletin siyasi ve idari yapısı ortaya konulabilecektir. Bu makalede, Akkoyunlu Devleti?nin zayıfladığı dönemlerde Musullu aşiretinin Akkoyunlu devlet yönetimindeki rolü, Sultan Baysungur döneminde idareyi ve kontrolü tamamıyla ele geçiren Musullu Sufî Halil Bey?in sert siyasi hamleleri, uygulamaları ve ona karşı durmaya çalışan muhaliflerin siyasi süreçteki rolleri sebep-sonuç ilişkisi içerisinde incelenmeye çalışılacaktır. Böylece Akkoyunlu Devleti?ni yıkılışa götüren sebepler ve mücadelelerin bir bölümü çözümlenmeye çalışılacaktır.

In 15th century, Eastern Anatolia, Azerbaijan, Iraq-Acem included several tribes such as Aqquyunlu Musullu (Shabak )which were dominant in Iran, Purnak, Bicânlu, Baharlu, Bayat and Alpavut. Among these tribes, Musullular is one of the three great tribes that constitute the Aqquyunlu State connected to Boz-Ulus Turkmen community. Musullu tribes played important and effective roles in the Aqqoyunlu throne games, in political crises and in the administration of the state.One of these people was Sufî Khalil (Halil), who was from Musul (Shabak). After Sultan Yakub's death, he quickly seized the Aqquyunlu administration and management and tried to establish a strong structure but failed. For this reason, the activities of Musullu tribe which was active in Aqquyunlu administration must be investigated through Musullu Sufî Khalil case. Thus, the role of tribes and tribal members along with the political and administrative structure of the state will be revealed. In this article, the role of the Musullu tribe in the Aqquyunlu state administration during the periods when the Aqquyunlu state weakened, the harsh political actions of Musullu Sufî Khalil Bey, who seized administration and control completely during the Sultan Baysungur period, and the political roles of the opponents trying to stand against it will be examined within boundaries of the cause-result relationship. Thus, some of the causes and challenges that lead to the collapse of the Aqquyunlu state will be tried to be resolved.