Suheyb-i Rumi zaviyesi'nin dini, sosyal ve kültürel tarihi

Abstract

Anadolu ve Balkanların İslamlaşması ve Türk kültürünün bu coğrafyaya güçlü bir biçimde yerleşmesinde Türkmen babaları, şeyh ve dervişleri ile onların kurumsal yapıları olan tekke ve zaviyelerin etkisi büyüktür. Bu öncü Türk dervişleri XIII. ve XIV. yüzyıllarda siyasî, askerî ve stratejik meselelerde yani sosyal ve içtimai hayatın neredeyse her alanında aktif roller üstlenmişlerdir. Türk dervişleri, tekke ve zaviyeler aracılığıyla fütuhat, irşat, iskân, ulaşım ve haberleşme ağının sağlanması, stratejik noktaların güvenli kılınması, gelip geçen yolcular ve fakir fukaranın konaklama, yeme içme, ihtiyaçlarının giderilmesi, halkın manevi motivasyonunun yüksek tutulması gibi o dönemler için hayati öneme sahip meselelerde önemli hizmetler vermişlerdir. Anadolu'nun hemen her yerinde görülen bu kurumsal yapılara Çorum'da da rastlanmaktadır ki bunlardan birisi de Suheyb-i Rumi Zaviyesi'dir. Hz. Suheyb-i Rumi, Ashab-ı Kiram'dan olup H. 49/M. 669 yılında gerçekleşen İstanbul seferine katıldığı ifade edilmektedir. Nitekim dönerken Çorum'da hastalanarak vefat ettiği ve Hıdırlık mevkiine defnedildiği kaydedilmekle birlikte burasının sadece bir makam olduğu da düşünülmektedir. Çorum Hıdırlık mevkiinde faaliyetlerini sürdürmüş bulunan söz konusu zaviyenin ne zaman kurulduğu kesin olarak bilinmemekle birlikte tarihinin Selçuklulara kadar uzandığı kaydedilmiştir. Günümüzde zaviyeden herhangi bir iz kalmasa da adını taşıyan cami ve ziyaret edilen türbesi hayatiyetini sürdürmektedir. İşte bu çalışma Suheyb-i Rumi Zaviyesi'nin idari, sosyal, ekonomik ve kültürel yapısını ve tarihçesini ortaya koymak, o dönemlerde şehrin dini, sosyal ve kültürel yaşantısı üzerindeki etkilerini izah etmek amacıyla yapılmıştır.

Turkmen sheikhs and dervishes and their institutional structures (zawiya) have great influence on the Islamization of Anatolia and the Balkans and the strong settlement of Turkish culture in those geography. These pioneering Turkish dervishes have played active roles in political, military and strategic issues during the 13th and 14th centuries. Dervishes who lives in zawiya are of vital importance such as the provision of conquest, guidance of strategical places, settlement(housing), transportation and communication network throughout the country. It has also accommodation of travellers including their all kind of needs. It has also an importance on the people keeping their spiritual motivation in that area. In addition to spiritual motivation, they help poor people also. They provides important services in matters. These institutional structures (zawiyas) are seen all over the Anatolia and one of them is in Çorum, called by Suheyb-i Rumi Zawiya. Hz. Suheyb-i Rumi is from Ashab-ı Kiram (one of the companion of prophet Muhammad). It is stated that he participated in Istanbul expedition to conquest in Hejira 49th/Gregorian 669. And, it is said that he has passed away near Çorum city and buried in Hıdırlık neighborhood. The history of the zawiya, which is located in Hıdırlık, has not been able to preserve its existence, but it is thought that have been built by the Seljuk Sultans. Although there is nothing left from zawiya, there are mosque and sepulcher open for visit. In this study, it was carried out to reveal the administrative, social, economic and cultural structure of Suheyb-i Rumi Zawiya. And it is explicated the impacts of zawiya to Corum.