Fezâyî’nin Çihil-nâm-ı Manzûm adlı Havâss-ı Esmâ-i Hüsnâ Mesnevisi

Abstract

Öz: Türk-İslam edebiyatı, dinî türler bakımından oldukça zengindir. Yapılan araştırmalarda birçok tevhid, münâcât, naʻt, mevlid, hilye, hicret-nâme, şefâʻat-nâme, miʻrâciye, kısasü’l-enbiyâ, ramazaniye ve esmâ-i hüsnânın yazıldığı görülmüştür. Telif edilen manzum-mensur esmâ-i hüsnâların umumiyetle ya şerhi yapılmış ya da havâssı anlatılmıştır. Çalışmaya bahis konusu olan Çihil-nâm-ı Manzûm adlı eser de havâss-ı esmâ-i hüsnâ olarak yazılmıştır. Müellifi, Fezâyî adında bir şairdir. Kaynaklarda şair hakkında bir bilgiye ulaşılamamıştır. Yazma, XV. yüzyılın son çeyreğinde yazılmıştır. Bundan dolayı şairin XV. yüzyılda yaşadığı tahmin edilmiştir. Bu esere, bir mecmuada rastlanmıştır. Bu mecmuada, şairin Hediyyetü’l-ahbâb, der-Beyân-ı Makâmât-ı Dervîşân, Kitâbü’ş-Şerʻiyyetü’l-erbâb ve Gazeliyyât-ı Dervîş Fezâyî adlı dört eseri daha tespit edilmiştir. Yazılan esmâ-i hüsnâlarda genellikle Allah’ın doksan dokuz ismi üzerinde durulmuştur. Bu çalışmada, Allah’ın kırk ismi anlatılmıştır. Ortaya konan metin, Arapça ve Farsça yazılan bazı mensur eserlerin nazma çekilme geleneğinin bir devamı niteliğindedir. Çihil-nâm-ı Manzûm, Arapça mensur olarak yazılan ve Esmâ-i İdrisiyye olarak bilinen Hz. İdris’in yakarışının serbest çevirisi olarak görülebilir. Eserin muhtevasında kırk isim, bunların özellikleri, ne zaman, ne kadar ve nasıl okunması gerektiği anlatılmıştır. Bu çalışmada önce Kur’ân’da, hadiste, Arap, Fars ve Türk edebiyatında esmâ-i hüsnâ konusu hakkında ana hatlarıyla bilgi verilmiştir. Ayrıca eserin müllifi Fezâyî hakkında bilgi verilmiş, Çihil-nâm-ı Manzûm adlı eser tanıtılmış ve metnin transkripsiyonlu hâli verilmiştir

Abstract: Turkish-Islamic literature contains numerous religious literar writings. In the existing literature, it can be seen that many kinds such as tawhīd, munājāt, nʿat, mawlid, hilya, hijrahnāma, shafāʿat-nāma, miʿrāj, qisas al-anbiya, ramaḍāniyya, and al-asmā al-ḥusnā were written. Al-Asmā al-ḥusnā, written in the form of poetry and prose, were mostly sharḥ or their khawaṣṣ were explained. Çihil-nām al-Manẓūm, which is mentioned in the study, was written as khawaṣṣ alasmā al-ḥusnā. The work is a poet entitled as Fażāyī. Manuscript was written in the last quarter of the fifteenth century, and thus, it is presumed that the poet lived in the same century. This work has been identified in a manuscript. In addition, the poet’s Hadiyyat al-aḥbāb, der-Bayān almaqāmāt al-darwīshān, Kitāb al-sharʿiyyat al-arbāb, and Ghazaliyyāt al-Darwīsh Fażāyī four other works have been identified. In the writings of the asmā al-ḥusnās, the names of ninety-nine were emphasized. In this study, the forty names of God are expressed. The text presented is a continuation of the tradition of writing some prose works written in Arabic and Persian. Çihil-nām al- Manẓūm, written in Arabic prose and known as Asmā al-Idrīsiyya it can be seen as a free stsyle translation of the prophet Idrīs. Forty names in the content of the work, their properties, when, how much and how to read is explained. In this study, firstly the information about the subject of Qurʾān, hadith, Arabic, Persian and Turkish literature in the beautiful names of God is provided. Then, the information about the poet Fażāyī was given. Çihil-nām al-Manẓūm was introduced and the transcriptional form of the text was given.