İnternet ve Sosyal Medyada Algı Yönetimi ve Rivayetlerin Yanlış Yorumlanması -Onedio İsimli Web Sitesindeki Bir Haber Örneğinde

Abstract

Belli durumlara alıştırılabilmek ya da belli şeyleri kabul etmeleri adına insanlar -geçmişten günümüze değin- manipüle edilebilmiş, algı yönetimine maruz bırakılmış ve toplum mühendisliği çalışmalarının nesnesi olabilmişlerdir. Siyasî, askerî, ekonomik, eğitim ya da sosyal herhangi bir sahada algı yönetimi; meşhur bir kitap, halk içinde tanınmış biri, gazete haberleri ya da televizyon vasıtasıyla gerçekleştirilmiştir. Dinî sahaya bakıldığında da benzer bir durum söz konusudur. Kur’ân ve ilimleri üzerinden ilk dönemlerden bugüne kadar insanlar; bazen ayetler eliyle istenilen yöne kanalize edilmiş, bazen de ayetler üzerindeki sosyal mühendislik tatbikleriyle insanlar yanlış şekilde yönlendirilmişlerdir. Aynı şekilde hadisler üzerinden toplum mühendisliği çabası ve benimsetilmek istenen düşüncenin bir üst makama dayandırılarak ispatlanmaya çalışılması da İslâm’ın ilk dönemlerinden beri mevcut bir durumdur. Algı faaliyetlerinin etki alanına giren tüm bu unsurlar çağımızda farklı bir biçimde yönetilmektedir. Günümüzde karşılıklı iletişim ve etkileşimi sınırsız kılan ve artık kullanım noktasında diğer medya araçlarını neredeyse devre dışı bırakan online ortamlar eliyle algı yönetimi çok farklı bir şekle bürünmüştür. Bu sebeple yeni nesil algı yönetiminin özellikle de hadisler üzerindeki yansımalarını ele almak zorunluluk arz etmektedir. Ancak bu alanda yapılan çalışmaların yeterli olduğunu söylemek zordur. Bu sebeple araştırmanın konusu; hadisler üzerinde gerçekleştirilen yeni nesil algı yönetiminin boyutlarını, “onedio.com” isimli web sitesindeki bir haber üzerinden tahlil etmektir. Çalışmada bu alandaki eksikliğe bir katkı düşüncesiyle güncel algı yönetiminin bir örneği, online yayınların içeriğinin tartışmaya açılması amaçlanmıştır. Ayrıca hadis metinlerine ilişkin tarafsız görünen haberlerle, sözel ve görsel manada tüm usuller kullanılarak oluşturulan algı operasyonlarının boyutlarını somut bir şekilde sunmak hedeflenmiştir. Online ortamların çok geniş bir alanı içine alması sebebiyle Türkiye içerisinde son derece etkin “onedio.com” da yer alan bir haber seçilmiştir. Bu yazıda toplamda on iki rivayet değerlendirmesi mevcutken bunlardan yedi tanesi tetkike açılarak bir tahdide gidilmiştir. Zira seçilen rivayetler doğrudan algı yönetimi unsurları işletilerek manipüle edilen metinlerdir. Geri kalan beş rivayet ise görsel ya da diğer algı unsurlarına gerek kalmaksızın daha uzun ve müstakil çalışmalara konu olabilecek türdendir. Bu sebeple bahse konu rivayetlerin hususî olarak çalışılması hedeflenmektedir. Makalede takip edilen yöntemleri çalışmayı ikiye bölerek izah etmek gerekir. İlk kısımda internet ve sosyal medya kullanım alanını tespit etme adına resmî ve gayr-ı resmî kaynaklar eliyle nicel tarama modellerinden kesitsel veri toplama teknikleri kullanılmıştır. İkinci kısımda ise bu kadar geniş kullanım ağı bulunan internet ortamında hadislerin yanlış sunumu ve rivayetlere ilişkin algı operasyonu, ana problematik alan olarak belirlenmiş; yapılan değerlendirmelere dair gelişen karşıt yaklaşımlar da alt problem sahası seçilmiştir. Bu kısımda, bilginin doğruluğunu tespit adına karşılaştırmalar yapılmış, içerik analizleri gerçekleştirilmiştir. Bu yönüyle makale nitel bir çalışmadır. Araştırmada online ortamların hadisler noktasında kısmen denetimden uzak kalmasının etkisiyle algı yönetiminin en etkin aracı sayıldığı varsayımından yola çıkılmıştır. Neticede rivayetlerin uzman olmayan kimselerin kasdî yorumlama ve manipülasyonlarıyla farklı mecralara çekildiği ve insanların yanlış yönlendirildiği, akademik anlamda rivayetlerin doğru izahlarını gerçekleştirecek online platformların eksik kaldığı bu yönüyle okuyucunun mezkûr algı oluşturucularla baş başa bırakıldığı söylenmelidir. Son tahlilde taraflı hadis değerlendirmeleri üzerinden toplum mühendisliği faaliyetlerinin yanı sıra, hadisleri savunma ve yayma gayesiyle de yanlış hadis yorumlamalarına dair ciddi bir sahanın varlığı ortadadır. Bu konunun da problematik sahaya dâhil edilmesi ve bu bağlamda yeni çalışmalar yapılması gerekmektedir.

From past to present, people have been manipulated to get used to certain situations or to accept certain things. Perception management in political, military or social sense; It has been realized through a famous book, a well-known person, newspaper reports or television. In the same way, the effort of social engineering through the hadiths and the attempt to prove the idea that is wanted to be adopted by basing it on a higher authority is a situation that has existed since the first periods of Islam. Today, perception management has taken a very different form with the help of online environments, which make mutual communication and interaction unlimited and almost disable other media tools at the point of use. However, it is difficult to say that the studies in this field are sufficient. For this reason, the analysis of the dimensions of the new generation perception management on the hadiths through the news on the website "onedio.com" has been determined as the subject of this study. In this study, it is aimed to open the content of online publications to discussion as an example of current perception management with the idea of contributing to the deficiency in this area. In addition, it is aimed to present the dimensions of perception operations created by using all methods in verbal and visual terms, with news that seems neutral about hadith texts. Due to the fact that online environments create a very wide area, there is a news in "onedio.com", which is extremely active in Turkey, and a total of twelve narration evaluations in the related news, while the subject is limited to seven of them, which provide the most obvious examples. Due to the fact that online environments create a very wide area, the subject is limited with a news in "onedio.com", which is extremely active in Turkey. In the same way, while there are twelve narration evaluations in the related news, the subject is limited to seven of them, which present the most obvious examples. It is necessary to explain the methods followed in the article by dividing the study into two. In the first part, crosssectional data collection techniques from quantitative survey models were used with the help of official and unofficial sources in order to determine the use of internet and social media. In the second part, the misrepresentation of hadiths and the creation of a perception about the narrations in the internet environment, which has such a wide usage network, were determined as the main problematic area. The sub-problem area was chosen as the positive-negative reactive stance that emerged regarding the evaluations made on the subject. In this section, comparisons were made and content analyses were carried out in order to determine the accuracy of the information. In this respect, the article is a qualitative study. The assumption that perception management is the most effective tool due to the partial lack of control over online environments in terms of hadiths was taken as a starting point in the research. As a result, it should be noted that the narrations are being manipulated and people are being misled by intentional misinterpretations and manipulations by non-experts, and in this aspect, the reader is left alone with these perception creators, as there is a lack of online platforms that can provide accurate explanations of the narrations in academic terms. Ultimately, it is evident that there is a serious field regarding the misinterpretation of hadiths for the purpose of defending and disseminating them, as well as social engineering activities through biased hadith evaluations. Therefore, this issue needs to be included in the problematic field and new studies need to be conducted in this context.