| dc.contributor.advisor | Hakyemez, Cemil | |
| dc.contributor.author | Gelir Büküş, Nurşen | |
| dc.date.accessioned | 2023-08-16T18:28:44Z | |
| dc.date.available | 2023-08-16T18:28:44Z | |
| dc.date.issued | 2021 | |
| dc.identifier.citation | Gelir Büküş, Nurşen (2021). Ebû Nuaym el-İsfahânî'nin Kitâbü'l-İmâme ve'r-Red ale'r-Râfiza İsimli Eserinin İslâm Mezhepleri Reddiye Literatürü Açısından Değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hitit Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı | en_US |
| dc.identifier.uri | https://hdl.handle.net/11491/8660 | |
| dc.description.abstract | Bu tez çalışmasında Ebû Nuaym'ın hayatı ile birlikte dönemindeki siyasi, sosyal ve mezhebî durum incelenerek onun temel bazı görüşlerine yer verilmiş ve Kitâbü'l-İmâme adındaki reddiye eserini neden, ne zaman, kimleri muhatap alarak yazdığı tespit edilmeye çalışılmıştır. İslâm coğrafyasının Karmatîler, Fâtımîler, Büveyhîler, Hamdânîler gibi Şiî devletlerle çevrili olduğu bir siyasi harita içerisinde Ebû Nuaym'ın doğup büyüdüğü ve ömrünü tamamladığı şehir olan İsfahan'ın tarihî, siyasi, kültürel, ekonomik ve mezhepsel durumu ele alınmıştır. Konu ve olaylar, Ebû Nuaym'ı daha iyi tanımak, fikir ve düşünce dünyasını anlayabilmek amacıyla zaman-mekân fikir-hadise-insan ilişkisi gözetilerek incelenmiştir. İsfahan'da doğan ve doksan dört senelik ömrünü İsfahan'da geçiren Ebû Nuaym'ın burada nasıl bir aile ortamında doğup büyüdüğü, aile fertleri, ne tür bir eğitim aldığı ve bazı hocalarına yer verilmiştir. Ayrıca onun îtikâdî mezhebi, sûfî olup olmadığı, hakkındaki Şiîlik iddiaları, döneminin farklı mezheplerden âlimleri ve yazmış oldukları eserlerin Ebû Nuaym ve konumuz olan Kitâbü'l-İmâme ile bağlantıları incelenmiştir. Ebû Nuaym, Fâtımî Devleti ve Büveyhî Devleti'nin güç ve hakimiyet sahibi olmakla birlikte aynı zamanda Şiîlerin siyasi, sosyal ve kültürel hayattaki canlılıklarının daha öteye giderek sahâbeye hakaret, Gadîr-i Hum kutlamaları, ağıt ve matem törenlerinin rutin bir devlet politikası haline getirdiği dönemden sonra, Ehl-i Sünnet akidesini ve halîfeyi destekleyen Gaznelilerin önemli bir güç olmasıyla birlikte kendisini ve görüşlerini ifade etmekte daha rahat olabilmiştir. Tezin en önemli kısmında Ebû Nuaym'ın bir hadis âlimi olarak telif ettiği, rivâyetlerden müteşekkil eserlerinden farklı olarak, hadislere birtakım kelamî görüşleri dâhil ederek telif ettiği Kitâbü'l-İmâme'yi ele aldık. Bu çerçevede eserin yazılma amacını, muhataplarını, ne zaman yazıldığını ve Ebû Nuaym'ın söz konusu eserdeki görüşlerini ve vermek istediği mesajları tespit ederek Mezhepler Tarihi Literatürü açısından değerlendirmeye çalıştık. | en_US |
| dc.description.tableofcontents | İÇİNDEKİLER Sayfa ÖZET -- i ABSTRACT -- iii İÇİNDEKİLER -- v SİMGELER VE KISALTMALAR -- xi ÖN SÖZ -- xiii GİRİŞ -- 1 A. METOD -- 1 B. KAYNAKLAR -- 4 C. KAVRAMSAL ÇERÇEVE -- 8 a. Hadis/Ahbâr -- 8 b. Sahâbe -- 9 c. Efdal/ Mefdul -- 11 d. Takiyye -- 15 BİRİNCİ BÖLÜM EBÛ NUAYM EL-İSFAHÂNÎ VE YAŞADIĞI DÖNEM 1.1. EBÛ NUAYM EL-İSFAHANI’NİN YAŞADIĞI DÖNEMDE SİYASİ DURUM -- 16 1.1.1. Karmatîler (286-469/899-1076) (Kûfe, Bahreyn, Ahsa, Tunus, Suriye, Mekke) -- 19 1.1.2. Sâmânîler (261-389/874-999) (Mâveraünnehir, Horasan, Sistan Kirman, Cürcan, Rey ve Taberistan) -- 20 1.1.3. Gazneliler (352-582/963-1186) (Nîşâbur, Horasan, Tus, Herat, Merv Belh, Hindistan, Afganistan, Sind) -- 20 1.1.4. Hamdânîler (293-396/905-1004) (Musul ve Diyârı Rebî’a, Mardin, Halep Kınnesrîn, Kilis) -- 22 1.1.5. Fâtımîler (297-567/909-1171) (Kuzey Afrika, Mısır, Trablus, İskenderiyye, Güney Suriye, Sicilya, Afrika’nın Kızıldeniz Kıyıları, Hicaz ve Yemen) -- 23 vi 1.1.6. Büveyhîler (323-447/932-1055) (Fars, Taberistan, Huzistan, Kirman, Cibâl, Ahvaz, Cürcan, Şîraz, Bağdat, Irak, Rey, Musul, Basra) -- 24 1.2. SOSYO-KÜLTÜREL ORTAM -- 29 1.2.1. İsfahan -Müellifin Doğup Yetiştiği Şehir- -- 29 1.2.2. İsfahan’ın Stratejik ve Ekonomik Durumu -- 30 1.2.3. İsfahan’da Dinî ve Fikrî Hayat -- 31 1.2.4. Müellifin Hayatı Süresince İsfahan’da Siyasi-İdari Yönetim -- 33 1.3. EBÛ NUAYM’IN (ö. 430/938) HAYATI -- 34 1.3.1. Ebû Nuaym’ın Hayatını Anlatan Eserler -- 37 1.3.2. Ebû Nuaym’ın Eğitimi -- 40 1.3.3. Ebû Nuaym’ın Hocaları -- 42 1.3.3.1 Ebü’l-Hasen Hayseme b. Süleymân b. Haydere el-Kureşî eş-Şâmî etTrablusî (el-Etrâblusî) (ö. 343/955) -- 42 1.3.3.2. Ebû Ahmed Muhammed b. Ahmed b. İbrâhîm Kâdî Ebû Ahmed elİsfahânî Assal (ö. 349/960) -- 42 1.3.3.3. Ebû Bekir İbnü’l-Ciâbî Muhammed b. Ömer b. Muhammed et-Temîmî elBağdâdî (ö. 355/966) -- 43 1.3.3.4. Ebû Bekir b. Muhammed b. Ca’fer b. Muhammed b. el- Heysem elEnbâri (ö. 360/970) -- 44 1.3.3.5. Ebü’l-Kâsım Müsnidü’d-dünyâ Süleymân b. Ahmed b. Eyyûb elMüsnidü’d-dünyâ eş-Şâmî et-Taberânî (ö. 360/971) -- 44 1.3.3.6. Ebü’ş-Şeyh, Ebû Muhammed Abdullāh b. Muhammed b. Ca’fer b. Hayyân el-Ensârî el-İsfahânî (ö. 369/979) -- 44 1.3.3.7. İbn Hafîf, Ebû Abdillâh Muhammed b. Hafîf b. İsfikşâd ed-Dabbî (ö. 371/982) -- 45 1.3.3.8. İbn Mukri, Ebû Bekir Muhammed b. İbrâhîm b. Alî b. Asım b. Zâdân elİsfahânî (ö. 381/991) -- 45 1.4. EBÛ NUAYM’IN İLMİ KİŞİLİĞİ VE MEZHEP ANLAYIŞI -- 45 1.4.1. Mensubu Olduğu Mezhep -- 48 1.4.2. Sûfî midir? -- 56 1.4.3. Ebû Nuaym’ın Şiî Olduğu İddiaları -- 57 1.5. DÖNEMİN BAZI ÖNEMLİ ÂLİMLERİ -- 61 1.5.1. İbn Fûrek (ö. 406/1015) -- 61 vii 1.5.2. Bâkıllânî (ö. 403/1013) -- 62 1.5.3. İsferâyînî (ö. 418/1027) -- 64 1.5.4. İbn Mende (ö. 395/1005) -- 65 1.5.5. Kâdî Abdülcebbâr (ö. 415/1025) -- 66 1.5.6. Sahib b. Abdad (ö. 385/995) -- 68 1.5.7. Şeyh Müfîd (ö. 413/1022) -- 69 1.5.8. Şerif el-Murtazâ (ö. 436/1044) -- 71 İKİNCİ BÖLÜM KİTÂBÜ’L-İMÂME VE’R-RED ALE’R–RÂFİZA 2.1. İSLAM DÜŞÜNCESİNDE İMAMET/HİLAFET MESELESİ -- 73 2.2. İSLAM DÜŞÜNCESİNDE REDDİYE GELENEĞİ -- 78 2.3. ESERİN TETKİKİ -- 81 2.3.1. Eserin Tanıtımı -- 81 2.3.2. Eserin Yazma Nüshaları -- 81 2.3.3. Eserin İsmi ve Müellife Aidiyeti -- 82 2.3.4. Eserin Yazılış Amacı -- 83 2.3.5. Eserin Metodu -- 83 2.3.6. Eserin Kaynakları -- 84 2.3.7. Eserin Yazıldığı Tarih -- 85 2.4. EBÛ NUAYM’IN İMAMETLE İLGİLİ BAZI ŞİÎ MUHATAPLARI -- 85 2.4.1. Şeyh Müfîd (ö. 413/1022) ve İlgili Eserleri -- 86 2.4.2. Şerif el-Murtazâ (ö. 436/1044) ve eş-Şâfiî fi’l İmâme Adlı Eseri -- 91 2.4.3. Sahib b. Abbad’ın (ö. 385/995) Divan’ı ve Zeydîyye İsimli Eseri -- 94 2.5. ESERİN ETKİLENDİĞİ VE ETKİLEMİŞ OLABİLECEĞİ BAZI ESERLER -- 95 ÜÇÜNCÜ BÖLÜM ESERİN DEĞERLENDİRİLMESİ 3.1. ESERİN BAŞLICA KONULARI VE EBÛ NUAYM’IN GÖRÜŞLERİ -- 99 viii 3.1.1. Emîrü’l-Mü’minîn Ebû Bekir’in (r.a.) Hilâfeti -- 99 3.1.1.1. İnsanların “İmamet” Hakkındaki İhtilafları -- 99 3.1.1.2. Ümmetin En Hayırlıları (Sahâbeler) Ve Bunu İspatlayan Âyetler -- 100 3.1.1.3. Mevla Ve Veli Kavramlarının Kullanım Şekilleri -- 100 3.1.1.4. İstihlaf (Musa İçin Harun Ne İse Sende Benim İçin Öylesin) Meselesi 101 3.1.1.5. Resûlüllah’ın (s.a.) Hz. Ali’nin (r.a.) Kayınbabası Olması -- 101 3.1.1.6.Hz. Ali’nin (r.a.) Sancağı Taşıması Ve Resûlullah’ın Onu Sevmesi -- 101 3.1.1.7. Hz. Ali’nin (r.a) İslam’a İlk Giren Kişi Olması -- 101 3.1.1.8. Vasiyet Meselesi -- 102 3.1.1.9. Güneşin Ali’ye Dönmesi, İkindi Vaktinin Onun İçin Geri Gelmesi -- 102 3.1.1.10. Hz. Ali Hakkında “Resûlullah (s.a.) Şöyle Dedi …” Şeklinde Uydurulan Rivâyetler -- 102 3.1.1.11. Resûlullah’ın (s.a.) Hz. Ali’ye “Kardeşimsin” Demesi -- 103 3.1.1.12. Resûlullah’ın (s.a.) “Seni Ancak Mümin Sever, Münafık Sevmez” Demesi -- 103 3.1.1.13. Hz. Ali’nin En Güçlü Ve Metanetli Olduğu İddiası -- 103 3.1.1.14. Ebû Bekir’i (r.a) Farklı Kılan Özellikleri -- 104 3.1.1.15. Ensar’ın “Sizden Bir Emir Bizden Bir Emir” Sözü Ve “Hilâfetin Kureyşliliği” Meselesi -- 104 3.1.1.16. Hz. Ömer’in “Ebû Bekir’in Hilâfeti Oldubittiye Geldi” Sözüyle Neyi Kastettiği -- 105 3.1.1.17. Hz. Ömer’in, Müslümanların Ortak Kararı Olmaksızın Ona Biat Etmesi Meselesi -- 105 3.1.1.18. Hz. Ali’nin Ebû Bekir’e Biate Gitmediği Meselesi -- 105 3.1.1.19. Hz. Ömer Ve Ebû Ubeyde İş Birliği Yaptı Ve Ali’yi Meclise Gelmekten Menetti İddiası -- 106 3.1.1.20. Hz. Ebû Bekir’in Ben Sizin Başkanınızım Ama En Hayırlınız Değilim Sözüyle Neyi Kastettiği -- 106 3.1.1.21. Hz. Ali’nin Biatinin Takiyye Olduğu İddiası -- 107 3.1.2. Emîrü’l-Müminîn Ömer b. el-Hattâb’ın (r.a.) Hilâfeti -- 107 3.1.2.1. Hz. Ebû Bekir’in Müslümanları Dâhil Etmeden Ve Şura Olmaksızın Ömer’i Halîfe Tayin Etmesi Meselesi: -- 107 ix 3.1.2.2. En Âlim Ali’dir İddiası -- 108 3.1.3. Emîrü’l-Müminîn Osman b. Affân’ın (r.a.) Halîfeliği -- 108 3.1.3.1. Hz. Osman’ın Bedir Ve Rıdvan’da Bulunmaması Meselesi -- 108 3.1.3.2. Ömer’in (r.a.) Ali (r.a.) Ve Osman (r.a.) Hakkında Sessiz Kalması Ve İşi Şuraya Bırakması, Hiçbirini Tavsiye Etmemesi -- 108 3.1.3.3. Abdullah B. Mesud’un Osman’ın Emirliğine Karşı Çıktığı İddiası -- 109 3.1.3.4. Hz. Osman’ın Sarhoşken Namaz Kıldıran Velid B. Muğire’ye Valilik Vermesi -- 109 3.1.3.5. Hz. Osman’ın Yolculukta Namazı Dörde Tamamlaması Meselesi -- 110 3.1.3.6. Hz. Osman’ın Zekât Mallarını Dağıtmasına İtirazlar -- 110 3.1.3.7. Hz. Osman’ın Ammâr B. Yâsir’i Dövmesi Ve Kendisine Kısas Yapmaması Meselesi -- 111 3.1.3.8. Hz. Osman’ın Beytülmâlden Hakkı Olmayanlara Pay Verdiği İddiası . 111 3.1.3.9. Hz. Osman’ın Valilerinin Fıskından Dolayı Suçlanması -- 111 3.1.3.10. Hz. Osman Eba Zer’i Sürgüne Yollaması -- 112 3.1.3.11. Huzeyfe’nin “Ömer’den Sonra Daha Yaşlı Soysuz Kimseler Hükmedecektir” Rivâyeti Meselesi -- 112 3.1.3.12. Talha Osman’ı Muhasara Altına Aldı. Ali De Öldürülmesine Yardım Etti İddiası -- 112 3.1.3.13. Hz. Osman’ın Öldürülmesi Ve Hz. Ali Hakkında -- 113 3.1 -- 14. Sahâbenin Hz. Osman’ın Muhasarası Esnasındaki Tavrı -- 113 3.1.3.15. Hz. Aişe’nin Hz. Osman’ın Katli Konusundaki Sözleri Ve Kendini Savunması -- 113 3.1.3.16. Osman’ın Hatalarına Rağmen Savunulduğu İddiası -- 114 3.1.3.17. Ashaba Karşı Takınılması Gereken Tavır Hakkında -- 114 3.1.4. Emîrü’l-Müminîn Ali’nin (r.a.) Hilâfeti -- 116 3.1.4.1. Hz. Ali’ye Yapılan Biatin Geçerliliği -- 116 3.1.4.2. Ali’in Ümmetin En Kâmil, Derecesi En Yüksek Olanı Olduğu İddiası 116 3.1.4.3. Ali’nin, Zübeyir Ve Talha İle Savaşması -- 117 3.1.4.4. Bağy ehlinin durumu -- 117 3.1.4.5. Resûlullah’ın (s.a.) Bedduasının Ulaşması Meselesi -- 119 3.1.4.6. Sahâbenin Birbirine Hakareti Ve Kılıç Çekmesi Meselesi -- 121 SONUÇ -- 123 x KAYNAKÇA -- 126 | en_US |
| dc.language.iso | tur | en_US |
| dc.publisher | Hitit Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü | en_US |
| dc.rights | info:eu-repo/semantics/openAccess | en_US |
| dc.subject | Ebû Nuaym | en_US |
| dc.subject | Kitâbü’L-İmâme | en_US |
| dc.subject | Fazilet | en_US |
| dc.subject | Sahâbe | en_US |
| dc.subject | Reddiye | en_US |
| dc.subject | Abu Nu`Aym | en_US |
| dc.subject | Kitab Al-Imamah | en_US |
| dc.subject | Virtue | en_US |
| dc.subject | Companions | en_US |
| dc.subject | Rejection | en_US |
| dc.title | Ebû Nuaym el-İsfahânî'nin Kitâbü'l-İmâme ve'r-Red ale'r-Râfiza İsimli Eserinin İslâm Mezhepleri Reddiye Literatürü Açısından Değerlendirilmesi | en_US |
| dc.type | masterThesis | en_US |
| dc.department | Hitit Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Temel İslam Bilimleri Anabilim Dalı | en_US |
| dc.relation.publicationcategory | Tez | en_US |
| dc.contributor.institutionauthor | Gelir Büküş, Nurşen | |
