Ebû Hâmid el-Gazâlî'nin Tehâfütü'l-felâsife isimli eserinde Allah'ın zâtı ile ilgili filozoflara yönelik eleştirileri
Özet
Müslümanlar ve diğer milletler arasında Râşid Halifeler döneminde başlayan askerî ve siyasî etkileşim, Abbâsî Devletinin kurulması ile kültürel alana da yayılarak Müslümanların düşüncelerinde ve dinî inançlarında da etkilerini göstermeye başladı. Bu etkileşimin neticesinde çıkan yeni yorumlar beraberinde farklı tartışmalara sebep oldu. Bu karşılıklı tartışmalar Gazâlî dönemine kadar artarak devam etti. Bulunduğu dönem ve öncesinde oluşmuş birikimi inceleyen Gazâlî filozofları özellikle metafizik ile ilgili konularda eleştirme ihtiyacı duydu. Onun bu eleştirileri felsefeye yönelik sistemli bir metafizik eleştirisini de başlatmış oldu. Böylece Gazâlî'nin bu eleştirel tutumu kendisini takip eden on üç adet tehâfütün yazılmasına sebep olarak yirminci asra kadar devam eden bir geleneği oluşturdu. Nitel yöntemin dokümantasyon tekniğine göre hazırladığımız çalışmamız Gazâlî'nin Tehâfütü'l-felâsife isimli eserinde Allah'ın zâtı konusunda filozoflara yönelttiği eleştirileri ortaya koymayı amaçlamıştır. Zât ile ilgili eleştirilere geçmeden önce ilk bölümde Hz. Ömer'den Gazâlî dönemine kadar geçen zaman diliminin siyasî, ilmî ve fikrî yapısı ortaya konulmuştur. Gazâlî'nin hayatı, kişiliği üzerinde durulmuş ve onu, felsefeyi eleştirmeye yönelten sebepler incelenmiştir. Bu bağlamda onun, felsefî öğretiye ve filozoflara yönelik bakış açısı ortaya konulmuştur. İkinci bölümde "Allah'ın zâtı" kavramı O'nun "varlığı ve birliği" kapsamında değerlendirilmiş ve meşşâî ekolü takip eden Müslüman filozofların fikirlerine yönelik Gazâlî'nin eleştirileri ortaya konulmuştur. Eleştirilerinde sert bir dil kullanan Gazâlî metafizik ile ilgili yargılara gözlem ve salt aklî çıkarımlar ile varılamayacağını söylemektedir. Bu sebeple filozofların fizikten hareket ederek metafiziğe yönelik kesin yargılara varmasının mümkün olmadığını ortaya koymaya çalışmıştır.
