Ömer Fuad’ın Anadolu Mektupları’na Göre İktisadi Milliyetçilik

Abstract

Bursa ve çevresi Osmanlı dönemi boyunca en önemli ticari merkezler arasında kabul edilir. Bu bölge, Osmanlı Anadolusunun vazgeçilmez ithalat ve ihracat noktalarını barındıran verimli ve zengin topraklara sahiptir. Söz konusu yerler, devletin içinde bulunduğu olumsuz şartlara rağmen XX. yüzyılın ilk yıllarında ticari faaliyetlerini büyük bir canlılıkla aksatmadan sürdürür. Özellikle debbağlık, nalcılık, kozacılık bölge halkına para kazandıran işlerdir. Sebilürreşad muhabiri Ömer Fuad, 1913-14 yılları arasında yaklaşık bir yıl boyunca Bursa ve çevresindeki kasabalara seyahat eder ve gözlemlerini mektuplar hâlinde İstanbul’a göndererek yayımlanmasını sağlar. Karacabey, Kirmasti (Mustafakemalpaşa), Bandırma, Edincik (Aydıncık), Ayvalık gibi yerlerin sosyal ve ekonomik görünümlerini kapsayan tespitleri, bölgenin çalışma faaliyetlerini anlamak açısından kaynak olarak kullanılabilecek niteliktedir. Ömer Fuad’ın bildirdiği somut veriler, Osmanlı Müslim ve gayrimüslim tebaa arasındaki ilişkileri bütün detaylarıyla yansıtır özellikler taşımaktadır. Gezi raporlarının Sebilürreşad’da yayımlanması ise ekonomi, basın ve edebiyat açısından devrin millî karakterinin nasıl geliştiğine dair kayda değer değerlendirmeler yapılabilmesine imkan sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı, gazeteci Ömer Fuad’ın Bursa çevresindeki gözlem ve tespitlerini 1910’lu yılların ticari, ekonomik ve sosyal durum özelinde ortaya koyarak öne çıkan hususları, iktisadi milliyetçilik bağlamında analiz etmektir. Ayrıca incelenen dönemde yükselmeye başlayan Türk milliyetçiliğinin edebiyattan ekonomiye geçişinin basındaki görünümü Sebilürreşad dergisi özelinde dikkatlere sunulmuş olacaktır.

Bursa and its surrounding area was one of the most important commercial centres during the Ottoman period. The city was important in Ottoman Anatolia both for import and export and also because it provided the Ottoman capital with barley and wheat. In the early years of the 20th century commercial activities were maintained. Omer Fuad, who was an independent reporter, travelled to Bursa and the towns around it in 1913 and 1914 and published his observations in those years in Sebilürresad. His observations covering the commercial, social and economic aspects of the places he visited can be used as a source to discover the commercial activities of those places. His observations also reflected the commercial, political and social relationships between Muslim and non-Muslim Ottoman subjects. The aim of this study is to reveal the commercial, economic and social nationalism in Bursa on the eve of World War I and to focus on the literary and economic rise of Turkish nationalism during the period under question by analysing Omer Fuad’s observations.