Arapçada Ortak Kullanılan Sarf Vezinleri

Abstract

Arapçanın önemli özelliklerinden biri kuşkusuz iştikâktır (kelime türetme). İştikâk konusu Arap gramerinin sarf kısmında incelenmektedir. Arap grameri sarf ve nahiv olmak üzere iki kısma ayrılmaktadır. Sarf ilminde kelime bilgisi (morfoloji), nahiv ilminde ise cümle bilgisi (sentaks) ele alınmaktadır. Arapça öğretiminde sarf ilmi en az nahiv ilmi kader önemlidir. Arapçada hem sarf vezinlerine hem de bu vezinlerin ifade ettiği anlamlara büyük önem verilmektedir. Arap dilinde bazı sarf vezinlerinin ortak kullanılması olgusuna hem dini metinlerde hem de cahiliye dönemi Arap şiiri ve atasözlerinde sıkça rastlamaktayız. Sarf vezinlerinin ortak kullanılmasının bazı nedenleri vardır. Bunların başında i‘lâl (illet harflerini birbirine dönüştürme) ve idgam (ard arda gelen aynı cins iki harfi tek harf yapıp şeddeli okuma) kurallarının gerektirdiği harf ve hareke değişiklikleri gelmektedir. Ortak kullanılan sarf vezinlerinden hangi anlamın kastedildiğini anlamada bağlam ve karineler belirleyici olmaktadır. Biz bu çalışmada, Arapçada ortak kullanılan sarf vezinlerini, bunun sebeplerini, gramercilerin bu konudaki görüşlerini Kur’ân-ı Kerîm âyetleri, cahiliye dönemi Arap şiiri ve atasözlerinden örnekler eşliğinde ele alıp inceleyeceğiz.

Ishtiqaq (word derivation) is undoubtedly one of the important features of Arabic. The topic of iştikak is examined in the morphology part of Arabic grammar. Arabic grammar is divided into two parts as sarf and nahw. In the field of sarf, word knowledge (morphology) is dealt with whereas in the field of nahw sentence structure (syntax) is studied. In teaching the Arabic language, sarf is just as important as nahw. In Arabic, both sarf measures and their meanings are given great importance. The concept of the common use of certain sarf measures in Arabic is frequently encountered both in religious texts and in Arabic poetry and proverbs at the age of ignorance. There are some reasons for the common use of sarf measures. The most important of these are the changes in the letters and movements required by the rules of i‘lâl (converting illat letters to each other) and idgham (making two consecutive letters of the same genre one letter and reading them twice). Context and karînes (clues) are decisive in understanding which meaning is meant by the common use of sarf measures. In this study, sarf measures that are commonly used, the reasons for it and opinions of grammarians on this subject will be examined along with the examples from Qur-an verses and Arabic poetry and proverbs at the age of ignorance.