Gıda İsrafının Davranışsal Belirleyicileri; Çorum İli Örneği

Abstract

Gıda israfı ve kaybı ekolojik, ekonomik ve sosyal bir problemdir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü, insan tüketimi için üretilen tüm yenilebilir yiyeceklerin yaklaşık üçte birinin, israf edildiğini veya hasat sonrası kaybedildiğini ifade etmektedir. Bu çalışmanın amacı tüketicilerin gıda israf davranışına etki eden faktörleri ortaya koymaktır. Bu amaca ulaşmak için Çorum ilinde 2018 yılı Kasım ve Aralık aylarında 583 kişi ile anket yapılmıştır. Elde edilen veriler Yapısal Eşitlik Modelleri aracılığıyla analiz edilmiş ve açıklanmaya çalışılmıştır. Yapılan Açımlayıcı Faktör Analizi sonucunda toplam varyansın %76,612’sini açıklayan 5 faktörlü bir yapı elde edilmiştir. Bu faktörler; norm, niyet, sonuç farkındalığı, satın alma davranışı ve planlama olarak isimlendirilmiştir. Elde edilen bu faktörlerin geçerlilik, güvenilirlik, yapı tutarlılığına sahip olduğu belirlenmiştir. Ayrıca Doğrulayıcı Faktör Analizi aracılığı ile faktörlerin uyum endeks değerlerine uygun olup olmadığı araştırılmıştır. Yapılan Doğrulayıcı Faktör Analizi sonucunda, elde edilen faktörlerin uyum endeks değerlerini karşıladığı tespit edilmiştir. Faktörlerin birbiri ile ilişkisi ve israf davranışı üzerindeki etkisi yol analizleri ile ölçülmüştür. Bu çalışmanın sonucunda, tüketicilerin sonuç farkındalığı, niyet ve normlar bakımından olumlu ifadeler sergilemelerine karşın planlama ve satın alma aşamasında kararsız davrandıkları belirlenmiştir. Ayrıca israf davranışlarında niyet ve sonuç farkındalığının doğrudan etkisinin olmasına karşın, planlama ve normların dolaylı etkisinin olduğu tespit edilmiştir. Niyetin satın alma davranışı üzerinde en etkili faktör olduğu göz önünde tutulduğunda toplumda sonuç farkındalığı yaratacak etkinliklere ağırlık verilmelidir.

Food waste and loss is an ecological, economic and social problem. The United Nations Food and Agriculture Organization states that approximately one third of all edible foods produced for human consumption are wasted or lost after harvest. The aim of this study is to determine the factors affecting food waste behavior of consumers. In order to reach this aim, a questionnaire was conducted with 583 people in November and December of 2018 in Çorum province. The obtained data were analyzed and explained through Structural Equation Models. As a result of the exploratory factor analysis, a 5-factor structure explaining 76,612% of the total variance was obtained. These factors were named as norm, intention, result awareness, purchasing behavior and planning. These factors were found to have validity, reliability and internal consistency. In addition, it was investigated whether the factors were compatible with the fit indices by means of Confirmatory Factor Analysis. As a result of confirmatory factor analysis, it was determined that the obtained factors met the fit indices values. As a result of Confirmatory Factor Analysis, it was determined that the obtained factors met the fit index values. The effect of the factors on the relationship between each other and the waste behavior were measured by means of the path analysis. As a result of this study, although consumers have positive statements regarding consequence awareness, intent and norms, they have been determined to be unstable in planning and purchasing. Besides, although there was a direct effect of intent and result awareness on waste behavior, it was determined that planning and norms had indirect effects. Considering that the intention is the most influential factor on waste behavior, it should be focused on the activities that will create result awareness in society.