Türk Edebiyatında Şerh Geleneği ve Şârihi Bilinmeyen Bir Yûnus Emre Şerhi

Abstract

Kur’an’ı ve diğer dinî eserleri, tam ve doğru anlama gayesiyle yazılan metinler, şerh geleneğinin ilk örnekleri olarak kabul edilmiştir. Şerh alanında tarih boyunca bir taraftan dinî ve ilmî şerhler, diğer taraftan edebî şerhler yazılmıştır. Klasik Türk edebiyatı şerh geleneğinde divan, tasavvufî-öğretici mesneviler, lugat, gazel ve kaside şerhlerinin ağırlıkta olduğu görülmüştür. Yûnus Emre, şerh geleneğinde önemli şahsiyetlerden biri olarak kabul edilmiştir. Birçok müellif, onun hayat felsefesinden, dil-üslûp özelliklerinden ve temalarından etkilenmiş, bundan dolayı şiirlerine nazireler yazılmış, gazelleri taklit ve şerh edilmiştir. Araştırmalarımız neticesinde, Yûnus’un şârihi tespit edilemeyen, muhtemelen XVIII. ya da XIX. yüzyılda yazılmış olan yeni ve farklı bir şerhi bulunmuştur. Bu çalışmada Yûnus’un “Söylememek harcısı söylemegün hâsıdur / Söylemeklik harcısı gönüllerün pâsıdur” matlaıyla başlayan dokuz beyitli bu şiir şerhi incelenmiş ve şerhin transkripsiyonlu hâli verilmiştir. Yanı sıra şerh kavramı, literatürü ve geleneği; Yûnus Emre’nin diğer şiir şerhleri ve bunların şârihleri hakkında bilgi verilmiştir.

The texts of the Qur??n and other religious works which are written for the purpose of a complete and proper understanding are the first examples of the tradition of sharh were accepted. In the field of shar?, religious and scientific shar?s were written throughout history, and literary sharhs were written on the other. In classical Turkish literature, it was seen that diwan, mystic-educative masnawes, lexicon, ode and qa??da shar?s were dominant. Y?nus Emre was considered as one of the important figures in the tradition of shar?. Many writers have been influenced by his life philosophy, language-style and themes. For this reason, we find nazires, imitation and shar? of odes in relation to his poems. As a result of our research, it is possible to determine the poet, the XVIII. or XIX. century, a new and different shar? was found. In this study, Y?nus Emre’s “Söylememek harcısı söylemegün hâsıdur / Söylemeklik harcısı gönüllerün pâsıdur” first couplet began with the nine poets began with the poetry of the poem has been examined and the transcription of the commentary has been given. As well as the concept of shar?, literature and tradition; other poetry shar?s of Y?nus Emre and information about them were given.