Seyyid Murat (Seydim Sultan) Zaviyesi’nin Sosyo- Ekonomik Ve Sosyo-Kültürel Tarihi

Abstract

Anadolu’nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında, dolayısıyla Türk kültürünün bu coğrafyada kökleşmesinde Türkmen babaları, şeyh ve dervişleri ile onların kurumsal yansıması olan tekke ve zaviyelerinin rolü büyük olmuştur. 13 ve 14. yüzyıllarda sosyal ve içtimaî hayatın hemen her alanında aktif rol oynadıkları anlaşılan bu öncü Türk dervişleri aynı zamanda siyasî, askerî ve stratejik meselelerde de önemli misyonlar üstlenmişlerdir. Horasan Erenleri, Türkistan Pirleri de denilen bu şahıslar halk muhayyilesiyle örtüşen güçlü dinî ve manevi yönleri sayesinde dönemin müesses nizamının oluşmasında ve yaygınlaşmasında hayati bir rol oynamışlardır. Anadolu’nun hemen her yerinde olduğu gibi bu asırlarda Çorum’da da Şeyh Zeynuddîn (13. Yüzyıl sonları 14. yüzyıl ortalarına kadar yaşamış olmalıdır), Piri Baba (14. yüzyıl üçüncü çeyreğinde hayattadır), Elvan Çelebi (ö. 760/ 1358-59’dan sonra) gibi zamanında iz bırakmış tarihi şahsiyetler görülmektedir. İşte Seyyid Murat da bu tarihi aktörlerden birisidir. Seyyid Murat, bölgede zaviyesi, imarethanesi, türbesi ve mescidi ile irşat, göçerlerin iskânı, bölgenin ziraata açılması, ulaşım ağının güvenliği, âyende ve revendenin konaklaması, fakir fukaranın doyurulması ve toplumun maneviyatının diri tutulması gibi çok önemli işlevleri yerine getirmiştir. İşte bu makale bir taraftan Seyyid Murat’ın tarihî kimliğini ortaya koymak diğer taraftan da, gerek onun gerek haleflerinin gerekse kurmuş olduğu zaviyenin bölgede üstlendikleri söz konusu işlevleri izah etmek amacıyla hazırlanmıştır. Seydim(Ovacık) gibi Çorum-İskilip-Osmancık kavşağında, stratejik yol ve geçitler üzerinde kurulan söz konusu Seyyid Murat(Seydim Sultan) Zaviyesi’nin hem idari ve sosyo-ekonomik yapısı hem de geçirdiği tarihî süreç ortaya konmaya çalışılmıştır.

The role of Turkmen fathers, sheiks and dervishes, and their institutional reflection, the monasteries and zawiyahs had significant roles in the Turkization and Islamization, hence Turkish culture becoming established in Anatolia. Understood to be active players in every aspect of social life during the 13 th and 14 th centuries, these colonialist Turkish dervishes also assumed significant missions in political, military and strategic issues. Such a family, descendants of Veysel Karânî made an appearance in Çorum around the 14 th century. Also called the Saints of Khorasan or Turkistan Patriarchs, these people, thanks to their strong religious and spiritual characteristics conforming to public imagination, played a significant role in forming spreading the established order of the time. As almost in all parts of Anatolia in those centuries, Çorum was the home of some historic figures such as Sheikh Zain al-Din (probably lived between late 13 th century and mid-14 th century), Piri Baba (was alive during third quarter of 14 th century), Elvan Çelebi (d. after 760/ 1358-59). Seyyid Murat is also one of these historic actors. Seyyid Murad was active in Seydim (Ovacık) Village. With his zawiyah, hospice, shrine and small mosque, Seyyit Murad performed highly important duties in the area, such as providing guidance, accommodation to travellers, opening the area to agriculture, safety of transportation network, feeding the needy and maintaining the spirituality of the people. This text has been prepared to reveal the historic identity of Seyyid Murad in one hand, and also to explain the tasks assumed by the zawiyah in the region. It has been aimed to reveal the administrative and socio-economic structure and also the historic process of Seyyid Murad (Seydim Sultan) Zawiyah that has been established in Seydim (Ovacık), at the Çorum-İskilip-Osmancık junction, on strategic roads and passages.