Kelâmın klasik çağında deizm problemi

Abstract

Deizm, insanlık tarihiyle birlikte zihnimizi meşgul etmeye başlamıştır. Tarihin belli dönemlerinde ortaya çıkan sonra zamanla önemini kaybeden deizm, günümüzde tekrar seslendirilmeye başlamıştır. Bu felsefi hareket Orta Çağ'da olduğu gibi dini ve dinin öğretilerini reddetmektedir. Dolayısıyla deizm İslam'ın temel inanç esaslarını da hedef almaktadır. Usûlü-d-Dîn olan kelâm (akaid) ilmi deizm ve ateizm gibi felsefi akımlara karşı İslam'ın temel inanç esaslarını akli ve nakli delillerden yola çıkarak temellendirmeye çalışmıştır. Kelâm ilminin klasik çağı olarak adlandırılan H.4. ve 8. yüzyıllar arasında da deizmin felsefi izlerine rastlamak mümkün görünmektedir. İslam dünyasında Tabiat felsefesinin ilk temsilcilerinden Ebu Bekir er-Râzi, nübüvveti ve vahyi reddettiği bilinen Berâhime adı verilen dini grup, İbnü'r-Râvendî ve Ebu İsa el-Verrâk gibi İslam ilim geleneğinde tartışılan isimlere atfedilen, nübüvvete ve dine karşı görüşler ve fikirler deizmin izlerine kelâm ilminin klasik çağında da rastlandığını göstermektedir. İslam'ın temel inanç esaslarından nübüvveti ve vahyi hedef alan görüşlere karşı ortaya konulan akli ve nakli fikir ve görüşler deizme karşı bugünde ilmi değerini korumaktadır. Kelam ekolleri, Mu'tezile, Eş'ariyye, Mâtürîdiyye ve diğer kelami fırkaların gerek Allah'ın isimleri, sıfatları ve fiilleri üzerine yaptıkları çalışmalar, gerekse nübüvvete ve vahye olan ihtiyacı açıklamak için kullanılan argümanlar bugünümüze de ışık tutacak zenginliktedir. Bu veriler ışığında tezin amacı, kelâmın klasik çağında görülen deist fikirlere karşı ortaya konulan ilmi çalışmaların günümüz deist fikirlerini karşı bir cevap niteliğinde olduğunu ortaya koymaktır.

Deism has started to occupy our minds with the history of humanity. Deism, which emerged in certain periods of history and then lost its importance over time, has begun to be voiced again today. This philosophical movement rejects religion and the teachings of religion as in the Middle Ages. Therefore, deism also targets the basic belief principles of Islam. The teology of kalam (akaıd) which is the Usûlü'd-Dîn, has tried to base the basic belief principles of Islam against philosophical movements such as deism and atheism, based on rational and transmitted evidence. H. 4, which is know as the classical age of kalam. It seems to possible to come across the philosophical traces of deism between the 8th and 8th centuries. Abu Bakr ar-Razi, one of the fırst representatives of the philosophy of natura of the Islamic word, the religious group called Berâhima, who is known to reject prophedhood and revelation, Ibn al-Râwendi and Abu Isa al-Verrak, which attributed to the names discussed in the Islamic tradition of science and the views and ideas against probhedhood and religion It shows that its traces are also found in the classical age of kalam. The rational and transtmitted ideas and opinions put forward against the views targeting probhedhood and revelation, which are among the basic belief principles of Islam, preserve their scientific value against deism today. The studies of the school of kalam, Mu'tazile, Ash'ariyya, Mâturidîyya, and other teological sect on the names, attributes and deeds of Allah and the arguments used to explain the need for probhedhood and revelation rich enough to shed light on today. In the light of these data, the aim of the thesis is to reveal that the scientific studies put forward against the deist ideas seen in the classical age of kalam are a response to today's deist ideas.