Ebû Mansûr el-Mâturîdî'nin fikrî arka planı

Abstract

Bu çalışma, Ebû Mansûr el-Mâturîdî'nin mensubu olduğu Semerkant kelâm ekolüyle olan bağlantısının boyutu, burada oluşan fikirlerin değişim süreci ve nihayet onun bu geleneğe olan katkısını tespit etmeyi amaçlamaktadır. Tez, giriş ve üç bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümünde, çalışmanın yöntemi ve kaynakları ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır. Ayrıca konu, erken bir dönemi de kapsadığı için bu doğrultuda karşılaşılan zorluklar belirtilmiş ve kavramsal çerçeve buna göre çizilmiştir. Birinci bölümde Horasan ve Mâverâünnehir bölgesinin coğrafi özellikleri, eski din ve kültürler ve Mâturîdî dönemine kadar siyasi gelişmeler değerlendirilmiştir. İkinci kısımda, Mâturîdî'yi besleyen iki damardan biri olan ircâ temelli Hanefî anlayışın, coğrafya ve sosyopolitiğin şekillendirdiği bir ortamda kendini inşâ süreci anlatılmıştır. Mâturîdî'yi besleyen ikinci damar olarak da, Bağdat merkezli fikri canlılığa yer verilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde, ilk olarak Mâturîdî'nin mensup olduğu Mâverâünnehir Hanefîliği üzerine yoğunlaşılmıştır. Bu çerçevede Mâturîdî merkeze konmuş ve bu şekilde ekolün gelişimi irdelenmiştir. Yine bu bölümde, Horasan ile Mâverâünnehir'de var olmuş diğer dini anlayışlar da değerlendirilmiş ve bu dini anlayışların Mâturîdî'nin geleneği ile münasebetleri konu edilmiştir. Ayrıca, Mâturîdî ile aynı bölgede yaşamış ve muasırı bazı alimlerin onunla muhtemel etkileşimine de yer verilmiştir. Üçüncü bölümde, ilk olarak Mâturîdî'nin Semerkant Ehli'nden devraldığı kelâmi mirasın kendi içerisindeki örüntüsü, onun geleneğine olan katkısı, eleştirileri ve nihayet farklılaştığı noktalar ortaya konulmuştur. İkinci kısımda ise, gelenek içerisinde takibi mümkün olmayan konular değerlendirilmiştir. Bu doğrultuda Mâturîdî'nin, Semerkant geleneğinin güçlü bir temsilcisi olarak yaptığı içe dönük eleştiriler ile gelenek dışından tevarüs ettiği fikirlere ve bunlar aracılığıyla geleneği nasıl yeniden şekillendirdiğine yer verilmiştir.

This study aims to determine the extent of Abu Mansur al-Mâturîdî's connection with his own tradition, the process of changing ideas in tradition, and finally his contribution to tradition. The thesis consists of an introduction and three parts. In the introduction, the method and sources of the study are discussed in detail. In addition, as it includes an early period, given the difficulties encountered and the conceptual framework has been drawn. In the first part, the geographical characteristics of Khurasan and Mawaraunnahr region, the old religions and cultures and the political developments that developed untill the Maturidi period were evaluated. In the second part, the process of self-construction of irja-based Hanafi understanding in an environment shaped by the geography and sociopolitical conditions, which was one of the two connections of Maturidi, is explained. Baghdad-based intellectual life was given as the second connection of Maturidi. In the second part of the study, firstly the Mawaraunnahr Hanafism which Maturidi belonged to was focused. Within this scope, the development of the ecole was taken by taking Maturidi to the center. In this section, other religious insights that existed in the Khorasan and Mawaraunnahr and their relations with the tradition of Maturidi were evaluated. The possible interaction of the scholars who lived in the same region with Maturidi was also mentioned. In the third section, firstly the pattern of the heritage which Maturidi inherited from Ahl Samarkand, his contribution to the tradition, his critiques and finally his personal differentiating points were revealed. In the second part, the issues that cannot be traced in his own tradition of islamic thelogy/Kalam are evaluated. In this direction ıt is mentioned that Maturidi, as a strong represantative of Semerkand tradition, reshaped the tradition with his self-enclosed critisisms and he contributed to the opinions coming outside the tradition.