Kripto para birimi: Bitcoin' in getiri oynaklığının otoregresif koşullu değişen varyans modelleri ile tahmini

Abstract

Teknolojik gelişmenin sonucunda yeni bir finansal araç olarak ortaya çıkan ve geleneksel para birimlerine alternatif olması tartışılan Kripto Para Birimleri'nin (KPB) önemi gümümüzde giderek artmaktadır. KPB'ler kullanıcılarına hem aracılık işlemlerinde kolaylıklar sağlamakta hem de altyapısında oluşturduğu yenilikler ile geleneksel ödeme yöntemlerine alternatifler sunmaktadır. Buna karşın KPB'ler ödeme sistemine özgü bazı riskleri bünyesinde barındırmaktadır. KPB kullanıcılarının karşılaşabileceği riskler; kredi riski, likidite riski, operasyonel risk, kaybedilme riski, sahtecilik riski, yasal riskler, kamu otoritelerinden kısıtlanma riski, şeffaf olmama riski, oynaklık riski ve sürdürülebilirlik riski olarak sıralanabilir. 2008 yılında Satoshi Nakamoto tarafından geliştirilen Bitcoin (BTC), KPB'ler içinde halen en çok kullanılan para birimidir. BTC her geçen gün yatırımcılar ve akademik çevreler tarafından daha fazla ilgi toplamaktadır. BTC, her ne kadar yeni bir para birimi olarak ödemeler sisteminde bir alternatif sunsa da, gerek yasal çerçevesindeki boşlukların henüz yeterince tamamlanamaması, gerekse merkezi bir otorite ya da bir merkez bankası tarafından kontrol edilememesi gibi nedenler ile ülkemizde yeterli ilgiyi bulamamıştır. Çalışmada BTC serisinin getiri oynaklığı Genelleştirilmiş Otoregresif Koşullu Değişen Varyans Modeli (GARCH) kullanılarak 31.12.2012-14.12.2017 dönemi için iş günü verileri kullanılarak tahmin edilmektedir. BTC'nin getiri serisini etkileyeceği düşünülen içsel değişkenler için; BTC serisinin gecikmeli değeri, ABD doları ve Euro paritesi, ABD doları ve İngiltere Paundu paritesi, külçe altın fiyatı ve S&P 500 endeksi kullanılmıştır. Dışsal değişken olarak ABD Etkin Federal Fon Oranı kullanılmıştır. Çalışmanın bulguları tahmin edilen GARCH (2,1) modeline ait sürecin istikrarlı olduğunu göstermektedir. ARCH ve GARCH katsayılarının toplamının 1'den küçük olarak gerçekleşmesi ve istatistiksel olarak anlamlı bulunması, tahmin edilen modelde güçlü bir GARCH etkisinin olduğunu göstermektedir. BTC getiri serisinin oynaklığının büyük bir kısmının bir önceki dönemin hata terimlerinin koşullu varyansı ile açıklanması, BTC getiri serisinin oynaklığı üzerinde uzun hafıza etkisinin daha baskın olduğunu ortaya koymaktadır. Ayrıca varyans denkleminde yer alan FED efektif faiz oranı değişkeninin BTC getiri serisinin oynaklığını azaltması, FED'in faiz artışlarının BTC'nin oynaklığını azalttığını açıklamaktadır. Diğer taraftan BTC'nin Etkin Piyasalar Hipotezinin temel varsayımlarına uygun olmaması nedeni ile ortalama denkleminde yer alan değişkenler, külçe altın fiyatı dışında istatistiksel olarak anlamlı bulunamamıştır. Öte yandan modelin uygunluğu için yapılan testler sonucunda GARCH (2,1) modelinde otokorelasyon probleminin giderilmesi ve hata terimleri arasında ARCH etkisinin kalmaması, tahmin edilen modelin uygunluğunu ortaya koymaktadır.

The importance of Crypto Currency Units (KPBs), which emerged as a new financial instrument as a result of technological development and discussed as an alternative to traditional currencies, is increasing today. KPB provides its users with convenience in their brokerage transactions and offers alternatives to traditional payment methods with the innovations it creates in its infrastructure. On the other hand, CPBs have some risks specific to the payment system. The risks that KPB users may face; credit risk, liquidity risk, operational risk, loss risk, fraud risk, legal risks, risk of restriction from public authorities, risk of non-transparency, volatility risk and sustainability risk. Bitcoin (BTC), developed by Satoshi Nakamoto in 2008, is still the most used currency in KPBs. BTC is getting more and more attention by investors and academic circles day by day. Although BTC offers an alternative in the system of payments as a new currency, it has not found sufficient interest in our country due to the reasons that the gaps in the legal framework have not been sufficiently completed yet or because it cannot be controlled by a central authority or a central bank. In this study, the return volatility of the BTC series is estimated that using the Generalized Autoregressive Conditional Variable Variance Model (GARCH) for the period of 31.12.2012-14.12.2017 business day data. For internal variables thought to affect the BTC's return series; The lagged value of the BTC series, the US dollar and Euro parity, the US dollar and the UK pound parity, the gold bullion price and the S & P 500 index were used. US Effective Federal Fund Ratio was used as an external variable. The findings of the study show that the process of GARCH (2.1) model shows that is predicted to be stable. The fact that the total of ARCH and GARCH coefficients is less than 1 and the statistical significance shows that there is a strong GARCH effect in the predicted model. A large part of the volatility of the BTC return series is explained by the conditional variance of the error terms of the previous period. Furthermore, the FED effective interest rate variable in the variance equation reduces the volatility of the BTC return series, which explains that the FED's interest rate hikes reduce the volatility of BTC. On the other hand, the variables in the average equation were not found to be statistically significant except for the gold bullion due to the fact that BTC was not in compliance with the basic assumptions of the Effective Markets Hypothesis. On the other hand, as a result of the tests conducted for the suitability of the model, the problem of autocorrelation in GARCH (2,1) model and the absence of ARCH effect between the error terms reveal the suitability of the predicted model