Câhiliye dönemi Arap lehçeleri ve bazı fonetik özellikleri

Abstract

Modern dönem lehçe incelemesi, çağdaş lügat araştırmalarının en önemli alanını oluşturur. Fonetik düzeydeki farklılıklar genellikle lehçeleri birbirinden ayırmaktadır. Arapların çeşitli bölgelerde ve dağınık kabileler hâlinde yayılmaları neticesinde oluşan ilk dönem Arap lehçeleri ile ilgili bu çalışmamızda fonetik düzeydeki bu farklılıklar incelenmektedir. Arap lehçelerinin bir kısmı unutulup giderken bir kısmı da adım adım ilerleyerek gelişme katetmiştir. Lehçelerin kuvvetli olanlarının zayıf özelliğe sahip lehçeler üzerinde baskın olması, bu iki lehçenin birleşmesine ve böylece kendine has özelliğe sahip yeni bir lehçe oluşumuna yol açar. Arap kabilelerinin sayıca çok olması, bütün kabilelerin lehçelerini ayrı ayrı araştırılmasını zorlaştırır. Bundan dolayı ilk dönem Arap lehçelerini bedevi ve şehirli olmalarını göz önünde bulundurarak ve kabileler şeklinde incelenmektedir. Bedevi ve medeni kabilelere ait lehçeleri de, dil özellikleri bakımından ayrıca fasih ve radî/makbul olmayan lehçelere ayrılmaktadır. Dil ve diğer kitaplar aracılığıyla, ilk dönem kaynaklarından edindilen fasih dil âlimlerinin koymuş olduğu kriterler doğrultusunda araştırmamız tamamlanıldı. Bu kaynaklar, Kur'an kıraati, şiir ve nesri ihtiva ederken delil getirme bakımından da bize fayda sağladı. İlk dönem Arap lehçeleri arasındaki farklılıkları incelerken, fonetik düzeyde bazı olgulara değinilmektedir. Bu olguları, 'hemze', 'idgam', 'imâle' ve 'lugavî ibdâl' başlıkları altında ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.

The study of dialects has become in the modern era one of the most important modern linguistic research, and it is the differences in the phonetic aspect that often distinguish between one dialect and the other. This is what we observed in our study of the ancient Arabic dialects that were the result of the spread of Arabs in various regions in different tribes, some of which had been vanished and others that had been developed gradually, where strong dialects was overtaking weak dialects, therefore, from this mixture a new dialect had been formed with a new charachtaristics in some situations. As a result of the vast number of Arabic tribes, it is difficult to study the dialect of each tribe on its own. So in order to facilitate this, we have studied the ancient Arabic dialects according to bedouinism and urbanization and we diveded them into badouin and rural tribes dialects, and we distiguished between bad and fluent dialects. This is based on the standards developed by the scholars of classical Arabic that we obtained from the ancient sources books of dialects and others. Besides sources from Quranic readings, poetry or prose which were very good examples of these dialects that supported us. To study the differences between the ancient Arabic dialects on the phonetic level we have studied some cases of these dialects, and these cases were discussed under the titles of Hamz, Idgam, Imalah and I