Bayburtlu Celâlî'nin şiirlerinde tasavvuf

Abstract

Türk-İslam medeniyeti ile birlikte Müslüman coğrafyalarında gelmiş geçmiş tüm medeniyetlerin mayasında bulunan tasavvuf, günlük yaşamdan sanata, örf ve adetten devlet idaresine kadar hayatın her alanına nüfuz etmiş, bir incelik ve estetik katmıştır. Özellikle sanat ve edebiyat sahalarında bütün görkemiyle kendini göstermiş; hem sanat ve edebiyatın ihyasına vesile olmuş, hem de bunlar vasıtasıyla kendini en güzel şekilde ifadeye imkân bulmuştur. Bu çalışmada, Celâli'nin iyi bir dinî ve tasavvufî terbiyeden geçip irşat makamına ulaşmış olduğunu görmek mümkün değildir. Şiirlerinde bir mürşit olarak değil de tasavvufa bir mürit olarak intisap etmiş bir Hak âşığı , şair olarak görmek mümkündür. O, her durumda haklının ve halkının yanında, çoban kıyafetli şiir hükümdarıdır. Çalışmada, Celâlî'nin Hayatı, onun hayatına etki eden faktörler ve şiirlerin muhtevası, şiirlerinde üzerinde durduğu konuların onu ne derecede etkilediği, tasavvuf ve şiirlerine yansıması, divanındaki dinî-tasavvufî kavramlar açıklanarak, tahlilleri yapılmış ve örnek beyitlere yer verilerek tasavvufi unsurlar ayrıntılı olarak ortaya konulmuştur. Şiirlerin; dini-tasavvufi, olup olmaması ve tasavvufla ilgisi araştırılmış, olaylar karşısında söylediği şiirlerin edebî, sanatsal yönleri ile sosyal yaşama katkısı üzerinde durulmuştur.

Sufism, which is found in the yeast of all civilizations in the Muslim geographies together with Turkish-Islamic civilization, has penetrated every aspect of life from daily life to art, from traditions to customs and has added delicacy and aesthetics. Especially in the fields of art and literature, it showed himself in all its glory, both has been instrumental in the restoration of art and literature, and through these, has been able to express itself in the best way. In this study, it is not possible to see that Celali has passed through a good religious and mystical discipline and reached the condition of Irshad (authority to teach mystical knowledge). In his poems, it is possible to see him as a poet who is not amaster (sheikh), but as a follower of Sufism. In this study, Celalî's Life, factors affecting the life of him and the content of the poems, the extent to which the topics he mentioned in his poems emphasize on him, Sufism and its reflections on his poems, the religious-mystical concepts in his divan have been explained and analyzed, and the Sufi concepts have been explained in detail through giving examples of couplets. Whether his poems are religious or not and their relevance to sufism have been studied, literary and artistic aspects of poems he told against situations and their effect on social life have been emphasized. He is a Godman and a poet ruler in shepherd suit, in any case right beside his people and his people.