İslam mezhepleri tarihi açısından Şeyh Müfîd'in Evâilü'l-Makâlât'ı

Abstract

Tezimizde Şîa'nın oluşumundan itibaren kısaca geçirdiği evrelere, sonrasında da Şeyh Müfîd'in hayatına ve döneminin özelliklerine değinmeye çalıştık. Tezimiz değerlendirme eksenli olduğu için eserin İslam Mezhepleri Tarihi açısından önemine değindiğimiz gibi Şîa'nın ortaya çıkışından İmamiyye'nin gelişim sürecini de ele almaya çalıştık. Abbasî Devleti'nin gerilemesi sonucu ortaya çıkan yeni devletleri özellikle de Büveyhoğullarını anlatmaya çalıştık. Büveyhoğullarının kuruluşu, Bağdad'ın o dönemki yapısına ne gibi etkileri olduğu ve bunların Şiîler ile olan ilişkileri de çok önemlidir. Zira bu dönem, genelde Şîa özelde ise Şîa'nın en önemli kolu olan İmâmiyye'nin çok parlak ve etkili olduğu dönemdir. Entelektüel bir atmosferin içinde yetişen Müfîd, Bağdad'da sadece Şiî İmâmiyye ile değil özellikle Mutezile başta olmak üzere diğer mezheplerin görüşleriyle de yakından ilgilenme fırsatı bulmuştur. Bazı görüşlerde onlara katılmış, bazı görüşlerinde ise onlardan ayrı özgün fikirler geliştirmiştir. Evâîlü'l-makâlât'ı incelediğimiz zaman zaten Müfîd'in Mutezile'den ve diğer fırkalardan ayrıldığı ya da onlarla hemfikir olduğu itikâdi konuları göreceğiz. O, kendisinden önceki Şiî âlimler gibi sadece ahbâra dayalı anlayışta kalmadığı gibi kendinden sonra gelen bazıları gibi de sadece akla dayalı yolu da benimsememiştir. Çalışmamızda Müfîd'in dağınık halde ve farklı yerlerde bulunan görüşlerini on başlık altında birleştirerek sistematik bir şekilde vermeye çalıştık. Şeyh Müfid'in imamet, varlık ve bilgi, ulûhiyet, nübüvvet, kulların fiilleri, Allah'a ait fiiller, sem'iyat, ölüm ve sonrası, melekler ve kur'an hakkındaki görüşlerini anlatmaya çalıştık.

Here, we tried to mention the phases of Shia went through since the formation of it, then the life of Shaykh alal-Mufîd and charecteristics of his period briefly. Because our thesis is translation oriented, we didn't give wide coverage to other subjectd. We tried to tell the characteristics of the period, the new states, especially Buyids, resultant of the Abbasid State's regression. What kind of effects the establisments of Buyids has on Baghdad's structure in that period and the relations of these with Shi's are also important; because it is undoubtedly this period when the Imâmites is the most brilliant and efficient in Shia private. Mufîd has grown in an intellectual atmosphere found an opportunity to be closly interested in not only Shi'ite Imâmiyya but also the opinios of other sects especially Mu'tazila in Baghdad. He has been agree with some opinions, in some of their opinions he has developed seperate ideas. While being said that he was impressed by Mu'tazila, in our opinion this response is his effort of rather then familiarising Mu'tazila and Imamita like Nawbakhti, disciminating with certain lines between Mu'tazila and Imamiyya. When e study the Awâ'il al-Maqâlât, we will already see the i'tigad subjects Mufîd is disagree with Mu'tazila and the other factions or the subjects he is agree with them. Not only he has stayed in understanding based on akhbar like Shi'ite scholars before himself, but also has adopted the way based on reason like some after himself.