el-Hâdî ile’l-Hak ve Usûlü’d-Dîn adlı risalesi

Abstract

el-Hâdî ile’l-Hak (298/910), Yemen’de Zeydî Devleti kuran şahıstır. Dolayısıyla Zeydî mezhebine ilişkin fikrî birikimini pratiğe aktarabilme imkanına sahip olduğundan eserleri Zeydîler açısından önemlidir. Diğer taraftan yazdığı eserlerdeki fikirler kendinden sonraki –ileriki tarihlerde bazı farklılaşmalar olsa da- Zeydîler tarafından büyük oranda benimsenmiştir. Bu makalemizde, el-Hâdî ile’lHak’ın Zeydî mezhep esaslarından bahsettiği Usûlü’d-Dîn adlı risalesi hakkında bilgi vermek istiyoruz. el-Hâdî’nin bu ve diğer eserlerinin, sonraki Zeydî düşüncenin şekillenmesinde önemli yeri vardır. el-Hâdî, bu risalesinde mezhep esaslarını tevhid, adl, el-va’d ve’l-vaîd, el-Emru bi’l-Ma’rûf ve’nNehyu ani’l-Münker ve imâmet şeklinde tasnif eder. Onun bu tasnifi, sonraki Zeydîler için belirleyici olmuştur. el-Hâdî ile’l-Hak burada verdiği mezhep esaslarını ele alış tarzı ve onları delillendirmelerinde dedesi el-Kâsım Ressî ve amcası Muhammed b. el-Kâsım’dan etkilenmiştir. Kendisinden sonraki Zeydîleri de etkilemiştir. El-Hâdî’nin bu eseri, Zeydî yazarlar arasında, amcası Muhammed b. el-Kâsım’ın el-Usûlü’s-semâniye’sinden sonra imâmet bahsinin usûlüddîn içine konulduğu ilk eserdir.

al-Hâdî ila’l-Haq is the person who found the Zaydî State in Yemen. For this reason, because he has the possibility of transferring his intellectual accumulation on the Zaydî Sect into practise, his Works are important for the Zaydis. On the other hand, thoughts in his Works had been adopted later Zaydis -however there have been some differentations in following times. In this article we want to give knowledge about al-Hâdî ila’l-Haq’s epistle called Usûlü’d-Dîn in which he mentions the principles of Zaydî sect. This and other Works of al-Hâdî have played an important role in the formation of following Zaydî thought. In this epistle al-Hâdî classifies the principles of the sect as Tawhîd, adl, al-wa’d wa’l-Waîd, al-amru bi’l-ma’rûf wa’n-nahyu ani’l-munkar and al-ımâma. His this classification have been determinative for following Zaydis. al-Hâdî ila’l-Haq in the method of investigation and argümantation of the principles of the sect he give here was influenced by his grandfather al-Qâsim al-Rassî and his uncle Muhammad b. al-Qâsim. He also have influenced the Zaydis following him. Among Zaydî writers al-Hâdî’s this work, after al-Usûlü’s-samâniyya of Muhammad b. al-Qâsim, is the first work in which the principle of al-imâma is put inside into the principles of the sect.