Türkiye'de anayasacılık anlayışı olarak tepkisellik (1960-1982 dönemi)

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşundan hemen sonra hazırlanarak yürürlüğe konulan 1924 Anayasası olsun veya darbelerden sonra yapılan 1961 ve 1982 anayasaları olsun kendilerinden önceki dönemlere bir tepki üzerine yapıldığı ileri sürülür. Bu çalışmanın amacı, Türk anayasacılığında tepkisellik meselesini ortaya koymaktır. Anayasa hukuku literatüründe yoğun bir şekilde ortaya atılan bu iddiaların geçerliliğini anayasaların içerik analiziyle test edilmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda 1961 Anayasasının Demokrat Parti iktidarına açık bir tepki olarak yapılması; 1961 Anayasası lüks olarak değerlendirilerek 1971 ve 1973 yıllarında değiştirilmesi ve bununla yetinilmeyerek 1982 Anayasasının yapılması, bu çalışmanın kapsamını oluşturmaktadır. Türk siyasal hayatında etkili olan tepkisel siyaset anlayışının, sonraki anayasa yapımlarında ve köklü anayasa değişikliği aşamalarına yansıdığı gözlenmektedir. Bu çalışmada varılan sonuç, Türk anayasal hareketlerinin her aşamasında bir tepkiselliğin sürekli var olduğudur. Günümüz Anayasal demokrasi arayışlarının en problemli yeri, uzun vadeli sistem yaratmaya yönelik kapsayıcı ve aklıselim yaklaşımlardan çok tepkisel anlayışın varlığını korumasıdır. Sürekli bir idealin arandığı anayasal düzende, tepkisel siyaset anlayışının somut bir yansıması olan tepkisel anayasacılık anlayışı ortadan kaldırılmadan getirilen yeni bir anayasa uzun vadede hiçbir şeye çözüm olmayacaktır. Demokrasinin teminatı olarak görülen anayasalar, aslında demokratik olmayan hükümlerin kendine yer bulduğu bir zemin haline gelmiştir. Bu nedenle öncelikli terk edilmesi gereken anlayış, çalışmanın konusunu oluşturan tepkisel bakış açısıdır.

Both the 1924 Constitution formed after the building of the Republic of Turkey and the 1961 and 1982 Constitutions promulgated after military coups are claimed to be reactions against the previous periods. The aim of this study is to explain the issue of reactiveness in the Turkish Constitutionalism. It is aimed to analyze the validity of the claims in the literature of constitutional law by testing the content analysis of the scope of the constitutions. In this regard, the 1961 Constitution as a reaction against to the Democrat Party rule, and the constitutional amendments of 1971 and 1973 and also the 1982 Constitution which we will be analyzing. Understanding of reactive politics penetrated the political life in Turkey which also influenced the stages of the constitutional amendments and making of the constitutions. A result of this study is the existence of a reactiveness in the Turkish constitutional movements. The main problem with the democratic constitutionalism in Turkey is maintaining a reactive approach instead of an inclusive or equable approach that targets a long-term system. The result of this thesis shows that a new constitution will not be effective or inclusive without abolishing the understanding of reactive constitutionalism. Constitutions, which are seen as the assurance of democracy, have become a ground in which anti-democratic provisions actually take place. Therefore, the primary concept to be abandoned is the reactive viewpoint, which is the main theme of this thesis.