Etik ve pedagoji: Platon eksenli bir değerlendirme

Abstract

“İnsan doğası gereği nasıl bir varlıktır?” sorusu felsefe tarihinde ilkçağdan günümüze tartışılan temel problemlerden birisidir. Bu soruya verilen cevaplar bağlamında insanın doğasının felsefi, bilimsel ve teolojik açıklamalarıyla karşılaşılmaktadır. Felsefi insan anlayışı bağlamında filozoflar, insanın doğası üzerine çok çeşitli düşünceler ileri sürmüşlerdir. Fakat bunun ötesinde kabul edilen bir şey var ki insan doğasının eğitilebilir olduğu düşüncesidir. Bu bağlamda insan doğasının ahlaki olarak eğitilebilirliği de felsefenin temel konusu haline gelmektedir. Platon bir filozof olarak eğitimin bebeklikten itibaren insan hayatında olduğundan bahseder. Dolayısıyla insan doğasını değiştiren, bir kalıba sokan ve ideal insan profilinin oluşmasına katkı sunan şey çocukluktan itibaren verilen eğitimle mümkündür. Eğitimin gerçekleştirilmesi sadece bilginin kazanılması üzerinden gerçekleşmez. Eğitim aynı zamanda ahlakiliği de amaç olarak barındırmalıdır. Bu anlamda sosyal-siyasal bir varlık olarak insan tanımı aynı zamanda ahlaki bir yurttaş olarak insana evrilmek durumundadır. Bu bağlamda Platon için eğitim, herkese açık ve herkesi kapsayacak şekilde gerçekleştirilmelidir. Platon’un ideal yurttaş tanımı, insan doğasının müdahale ile değişebileceği üzerinden, “iyi insan” profilinin çıkarılması üzerine kurgulanmıştır. Bu bağlamda Platon’da etik ve eğitim birbiri ile sıkı sıkıya bağlıdır. Bu bildiride etiğin pedagojiyle olan bağından hareketle; felsefi bağlamda insan doğasıyla ilgili alternatif bakışların çözümlemesi yapılarak, Platon’un insan doğasını ahlaki bir yurttaşa dönüştürmek ideali üzerinden oluşturduğu eğitim modeli tartışılacaktır.